Kategoria: Sprawozdania z kadencji 2004-2007
Odsłon: 1561

POSIEDZENIE PREZYDIUM ORAZ KOMITETU NAUK PRAWNYCH PAN
(WARSZAWA, 15 III 2007)

Posiedzenie rozpoczął przewodniczący Komitetu Nauk Prawnych prof. S. Waltoś. Merytoryczną część posiedzenia wypełniła dyskusja nad referatem prof. J. Jończyka: „Ochrona zdrowia”. Obszerne tezy tego referatu zaprezentował sekretarz Komitetu Nauk Prawnych prof. M. Zubik.

W dyskusji udział wzięli (wg kolejności zabieranego głosu): T. Tołłoczko, K. Radziwiłł, L. Wdowiak, E. Łętowska, A. Zieliński, P. Winczorek, T. Ereciński, M. Zubik oraz S. Waltoś.

T. Tołłoczko odwołując się do swojej wieloletniej praktyki w zawodzie lekarza, zastrzegł, że jego uwagi przyjmują nie prawniczy sposób patrzenia na problemy związane z ochroną zdrowia. Dokonywanie analizy przepisów wyrażających prawo do ochrony zdrowia powinno uwzględniać szerszy kontekst konstytucyjny, w tym także zasadę dobra wspólnego, zasadę demokratycznego państwa prawnego, zasadę sprawiedliwości społecznej oraz zasadę ochrony przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka. Mimo nawiązania w Konstytucji do koncepcji państwa opiekuńczego, proponowane dotąd reformy systemu opieki zdrowotnej pomijały za każdym razem grupę ludzi najuboższych.

K. Radziwiłł zwrócił uwagę na problem realizacji konstytucyjnego prawa do ochrony zdrowia w kontekście niskiej jakości prawa medycznego oraz braku odpowiednich regulacji pozwalających na pełne urzeczywistnianie tego prawa m.in. w sferze ratownictwa medycznego, pomocy kobietom ciężarnym oraz w zakresie opieki lekarskiej w szkołach. Podkreślił, że rolą państwa jest stworzenie odpowiednich regulacji oraz warunków uzyskiwania pomocy medycznej, przy uwzględnieniu możliwości udźwignięcia kosztów udziału obywateli w realizacji tego zadania. Jednocześnie ukształtowanie systemu opieki zdrowotnej nie może powodować zamknięcia dostępu do świadczeń dla tych obywateli, którzy nie są w stanie ponosić żadnych ciężarów finansowych z tego tytułu. Jego zdaniem sformułowany w Konstytucji nakaz ustawowego określenia zakresu świadczeń opieki medycznej powinien polegać na wskazaniu obszarów bądź ustaleniu listy świadczeń gwarantowanych dla każdego obywatela. Nie oznacza to jednak wymogu, aby tego rodzaju świadczenia były udzielane całkowicie bezpłatnie. Rolą ustawodawcy pozostaje określenie odpowiednich warunków świadczenia usług medycznych bez różnicowania stopnia ich jakości. W końcowej części wypowiedzi zwrócił uwagę na ciągły brak odpowiedniego poziomu finansowania polskiego systemu opieki zdrowotnej. Jego zdaniem należy stworzyć warunki, w których obywatele będą mogli samodzielnie dokonywać wyboru niektórych świadczeń medycznych oraz uczestniczyć w ich finansowaniu. Krytycznie ocenił natomiast reformę służby zdrowia i zastąpienie systemu kas chorych przez jeden scentralizowany organ w postaci Narodowego Funduszu Zdrowia.

L. Wdowiak wyraził pogląd, że Konstytucja RP była tworzona bez dokonania głębszej refleksji nad sposobem funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w Polsce. Jego zdaniem istotny wpływ na kształtowanie się tego systemu miały natomiast liczne ustawy samorządowe. Odnosząc się do zagadnienia równego dostępu do świadczeń medycznych zwrócił uwagę m.in. na kreowanie przez państwo makroekonomicznej polityki społecznej oraz warunków życia i pracy obywateli. W jego ocenie czynniki te mogą w istotny sposób wpływać na powstawanie nierówności w realizacji powszechnego prawa do ochrony zdrowia.

E. Łętowska zwróciła uwagę na specyficzny charakter regulacji konstytucyjnej. Mimo wyjątkowo szerokiego zakresu przedmiotowego, art. 68 Konstytucji nie może być rozumiany jako przepis, który przyznaje obywatelom określone roszczenia w stosunku do państwa. Podkreśliła, że analiza niektórych rozwiązań ustawowych z punktu widzenia powyższej regulacji konstytucyjnej może w łatwy sposób prowadzić do szeregu wątpliwości. Przypomniała jednak, że orzekanie o niezgodności aktów normatywnych z Konstytucją polega zawsze na ważeniu różnych dóbr, zasad i wartości. Wykładnia ustawy zasadniczej nie może zatem opierać się wyłącznie na literalnym odczytywaniu jej przepisów.

A. Zieliński podkreślił, że art. 68 Konstytucji posługuje się bardzo rozbudowaną terminologią i normuje różne zagadnienia należące do sfery opieki zdrowotnej. Nie należy jednak traktować tego przepisu wyłącznie jako regulacji wyrażającej ideę państwa socjalnego. Oznacza to, że sposób interpretacji art. 68 Konstytucji nie powinien polegać na przeciwstawianiu sobie poszczególnych jego elementów, ale na próbie dokonywania syntezy pojęć. Zwrócił także uwagę na problem realizacji konstytucyjnego prawa do ochrony zdrowia w obliczu nowych form finansowania usług medycznych oraz wprowadzenia zasad konkurencji rynkowej w tej sferze.

P. Winczorek zauważył, że dyskusja na temat rozwiązań konstytucyjnych dotyczących opieki zdrowotnej powinna uwzględniać historyczny kontekst ich wprowadzenia do ustawy zasadniczej. Autorzy obecnych uregulowań musieli bowiem brać pod uwagę ten standard ochrony zdrowia wyznaczony we wcześniejszych przepisach konstytucyjnych. Zwrócił jednocześnie uwagę, że szczególny charakter normatywny Konstytucji ogranicza niekiedy możliwość jej odczytywania jako aktu przyznającego określone uprawnienia jednostkom. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku konstytucyjnych postanowień dotyczących ochrony zdrowia. Jego zdaniem nie należy ich traktować jako regulacji wyrażających prawa podmiotowe obywateli, ale jako zadania, które ma realizować państwo w ramach prowadzonej polityki.

T. Ereciński poruszył temat systemu opieki zdrowotnej z perspektywy praktyki sądowej. Zwrócił uwagę na wiele dylematów, z jakimi mają do czynienia sądy, podejmując decyzje o podziale niewielkich środków finansowych przeznaczanych na służbę zdrowia.

M. Zubik wyraził wątpliwość, czy zwiększenie konkurencji pomiędzy jednostkami świadczącymi usługi medyczne oraz podmiotami oferującymi ubezpieczenia zdrowotne oparte wyłącznie o wolnorynkowe kryterium zysku, może przyczynić się do wzrostu jakości oferowanych świadczeń. Jego zdaniem prawo musiałoby przewidywać mechanizmy korygujące takie niepożądane zjawisko.

W podsumowaniu dyskusji S. Waltoś podzielił pogląd, iż podstawowym problemem systemu opieki zdrowotnej jest brak odpowiedniego finansowania. Zwrócił uwagę na dość powszechne przekonanie, że art. 68 Konstytucji przyznaje pacjentom liczne prawa podmiotowe. W jego ocenie jest to jednak przepis, który trafnie odzwierciedla okoliczności procesu tworzenia obecnej Konstytucji. Poprawa trudnej sytuacji w służbie zdrowia powinna opierać się na stopniowej decentralizacji całego systemu opieki zdrowotnej. Równie istotne jest także poszerzanie sektora ubezpieczeń prywatnych oraz różnicowanie usług medycznych oferowanych przez poszczególne zakłady opieki zdrowotnej. Wskazał także na rolę prawników, którzy powinni udzielać profesjonalnej pomocy ekspertom szukającym optymalnych rozwiązań w zakresie funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Zasugerował, aby Komitet Nauk Prawnych przedstawił stanowisko w sprawie poruszonych w dyskusji problemów dotyczących ochrony zdrowia.

W drugiej części posiedzenia rozpatrywano bieżące sprawy organizacyjne. Przewodniczący Komitetu Nauk Prawnych przedstawił kandydatów do nagrody Prezesa Rady Ministrów w kategorii rozpraw doktorskich oraz za wybitne osiągnięcie naukowe i wybitny dorobek naukowy. Komitet zarekomendował zgłoszone kandydatury w oparciu o sporządzone opinie oraz wypowiedzi powołanych recenzentów. Niezależnie od przedstawionych wniosków Komitet Nauk Prawnych wystąpił także o przyznanie nagrody za wybitne osiągniecie naukowe dla prof. K. Działochy, kierownika zespołu badawczego pt. Podstawowe problemy stosowania Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W końcowej części posiedzenia Przewodniczący Komitetu Nauk Prawnych poinformował uczestników o uchwałach podjętych w trakcie przeprowadzonego wcześniej posiedzenia Prezydium Komitetu, przede wszystkim o ustaleniu szczegółowych zasad przeprowadzenia wyborów KNP na kadencję 2007-2010. Komitet podjął także uchwałę w sprawie powołania Komisji Wyborczej do przeprowadzenia wyborów członków Komitetu Nauk Prawnych. Ustalono, że lista osób posiadających czynne i bierne prawo wyborcze oraz pozostałe dokumenty dotyczące wyborów zostaną niezwłocznie opublikowane na stronie internetowej Komitetu Nauk Prawnych.


Marcin Stębelski
Marek Zubik