Kategoria: Sprawozdania z kadencji 2011-2015
Odsłon: 1395

 

POSIEDZENIE KOMITETU NAUK PRAWNYCH PAN

 (WARSZAWA, 7 III 2013)

 

Posiedzenie Komitetu Nauk Prawnych PAN otworzył jego przewodniczący, prof. M. Wyrzykowski. Minutą ciszy członkowie Komitetu uczcili pamięć zmarłego 20 XII 2012 prof. Z. Radwańskiego, wybitnego teoretyka prawa cywilnego, nauczyciela akademickiego, przewodniczącego Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów oraz Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. Wspomnienie o Nim przedstawił prof. H. Olszewski.

 Przyjęto następujący porządek obrad: 1) referat „Uwagi w sprawie stanu nauki w Polsce w odniesieniu do prawa Unii Europejskiej” wraz z dyskusją; 2) referat „Studia prawnicze według systemu bolońskiego” wraz z dyskusją; 3) zmiany w składzie Komitetu Redakcyjnego „Państwa i Prawa”.

 Problematykę rozwoju oraz perspektyw nauki prawa Unii Europejskiej omówił prof. J. Barcz. W tej części posiedzenia wzięli udział zaproszeni goście – prof. S. Biernat, prof. J. Kranz oraz prof. A. Wróbel.

 Odnosząc się do referatu prof. J. Barcza, członkowie KNP PAN omówili zagadnienia: a) deficytu badań w obszarze wpływ europejskiego na krajowy porządek prawny; b) niespójności terminologicznej i dogmatycznej na poziomie europejskim i krajowym; c) implementacji prawa europejskiego oraz sposobu rozwiązywania konfliktów z prawem konstytucyjnym.

 Wśród przyczyn wspomnianego deficytu wskazano brak zainteresowania przedstawicieli nauki prawa europejskiego krajową perspektywą, skupianie się głównie na zagadnieniach uregulowanych na poziomie europejskim oraz marginalizację znaczenia zasady subsydiarności dla oceny zjawiska promieniowania prawa europejskiego na prawo krajowe (prof. E. Łętowska). Deficyt ten jest też udziałem przedstawicieli szczegółowych dziedzin prawniczych, którzy są niechętni rewizji utrwalonych w prawie krajowym schematów wykładni oraz podejmowaniu badań interdyscyplinarnych (prof. E. Łętowska, prof. A. Zieliński). Wielu przedstawicieli nauki prawa przyjmuje ponadto fałszywe założenie, że sposób korzystania przez prawodawcę z marginesu swobody stanowi wyłącznie przedmiot nauk szczegółowych i badań nad prawem krajowym (prof. E. Łętowska). W dyskusji podkreślano, że konieczność zachowania integralności badań nad zagadnieniami europejskimi i krajowymi powinna stanowić konsekwencję poszanowania norm konstytucyjnych, które włączają prawo europejskie w krajowy porządek prawny (prof. S. Biernat).

 Odnosząc się do problematyki powstających niespójności w obszarze wpływu prawa europejskiego na prawo krajowe zwrócono uwagę, że prawo europejskie jest tworzone i analizowane w oderwaniu od dogmatyki i ustaleń terminologicznych wielkich europejskich kultur prawnych (prof. A. Zieliński). Kwestia wydaje się tym bardziej poważna, że nauka prawa europejskiego nie wypracowała własnych założeń dogmatycznych oraz metodologii (prof. A. Wróbel). W zależności od potrzeb wykorzystuje ona ustalenia i narzędzia badawcze właściwe dla nauki prawa międzynarodowego lub prawa konstytucyjnego. W innych wypadkach z kolei nauka ta konsekwentnie posługuje się odmienną terminologią od prawa konstytucyjnego, czego najlepszym przykładem jest używanie pojęcia „derogacja” w pracach z zakresu prawa europejskiego. Chaos pojęciowy pogłębia też odwoływanie się przez – zainspirowanych postmodernistyczną krytyką prawa – naukowców do metod i pojęć właściwych dla innych niż prawo dziedzin (np. socjologii, politologii, kulturoznawstwa). Przykładem może być opis relacji między prawem europejskim a konstytucyjnymi porządkami państw członkowskich (prof. A. Wróbel).

 Kazuistyczność i hermetyczność języka niektórych aktów prawnych UE odbija się piętnem na pracach naukowych (prof. A. Zieliński). Utrudnia również spójną i całościową ocenę poprawności implementacji, która w wielu wypadkach jest jedynie tłumaczeniem aktu implementowanego (prof. J. Błeszyński, prof. Z. Kmieciak). Prace legislacyjne wciąż podporządkowane są wypracowanej jeszcze przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej dyrektywie postępowania, zgodnie z którą implementacja polega na przyjęciu standardu europejskiego; akt implementowany powinien tymczasem zostać wpisany w kulturę prawną państwa członkowskiego (prof. J. Barcz).

 W dyskusji zwrócono też uwagę na coraz silniej akcentowany w orzecznictwie sądów konstytucyjnych konfrontacyjny model wzajemnego oddziaływania europejskiego i krajowego porządku prawnego (prof. A. Wróbel).

 Referat poświęcony reorganizacji studiów prawniczych wygłosił prof. J. Ciapała. W obowiązującym stanie prawnym rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, wydane na podstawie i w celu wykonania ustawy z 27 VII 2005 – Prawo o szkolnictwie wyższym, odchodzą od nazewnictwa i standardów kształcenia na kierunku prawo oraz przekazują uczelniom kompetencję do szczegółowego określenia formy i treści studiów prawniczych. Tą drogą umożliwiają zdobycie stopnia magistra prawa w ramach dwustopniowych studiów.

 Związane nieuchronnie z wprowadzeniem takiego modelu studiów prawniczych ograniczanie wymiaru zajęć z podstawowych dyscyplin dogmatycznych oraz teorii i historii prawa, wpłynie negatywnie na poziom przygotowania absolwentów do wykonywania zawodów prawniczych. Nie ulega wątpliwości, że aplikacje oraz egzaminy zawodowe nie mogą zastąpić wiedzy teoretycznej zdobywanej w toku jednolitych pięcioletnich studiów (prof. J. Ciapała). Negatywne skutki reorganizacji potęgować będzie brak wspólnych standardów odnoszących się do liczby godzin oraz rodzaju zajęć (prof. R. Mojak).

 W dyskusji zwrócono uwagę, że możliwość uzyskania tytułu magistra prawa przez każdego kto ukończył dowolne studia licencjackie, a następnie odbył dwuletni kurs na kierunku prawo, stanowi zaprzeczenie wieloletniej tradycji kształcenia prawników i prowadzi do całkowitej erozji koncepcji studiów prawniczych (prof. J. Błeszyński, prof. E. Łętowska, prof. R. Mojak). Wykształconych humanistycznie i dogmatycznie prawników zastąpić będą musieli wąsko wyspecjalizowani absolwenci studiów zawodowych (prof. P. Winczorek).

 Jednolitość studiów prawniczych nie stanowi wprawdzie recepty na wszystkie słabości i niedoskonałości obowiązującego systemu nauczania prawa w Polsce, niemniej jednak pozwala uniknąć degeneracji studiów i zawodu prawnika (prof. S. Wronkowska-Jaśkiewicz). Podział studiów prawniczych na licencjackie i magisterskie, w warunkach postępującego otarcia zawodów prawniczych, może ponadto negatywnie odbić się nie tylko na przebiegu aplikacji, ale i jakości świadczonych usług prawniczych (prof. J. Ciapała, prof. J. Błeszyński, prof. S. Wronkowska-Jaśkiewicz).

 Umożliwienie zdobycia tytułu magistra prawa absolwentom studiów licencjackich w żaden sposób niezwiązanych z nauką prawa i administracji, w warunkach ograniczonej liczby godzin z przedmiotów dogmatycznych, stanowi przykład instrumentalnej operacjonalizacji modelu bolońskiego. Model ten skłania ewentualnie do podziału studiów prawniczych na trzyletnie ogólne studia prawnicze i dwuletnie studia specjalistyczne lub podziału na prawnicze studia zawodowe – ukierunkowane na zdobycie wiedzy praktycznej oraz studia magisterskie (prof. J. Błeszyński, prof. A. Szmyt).

 W dalszej części posiedzenia KNP PAN powołał zagranicznych członków Komitetu Redakcyjnego „Państwa i Prawa”: prof. T. Drinóczi (Uniwersytet w Pécsu); prof. J. Filipa (Uniwersytet w Brnie); prof. Ch. Hillona (Uniwersytet w Leiden); prof. C. Floresa Juberiasa (Uniwersytet w Walencji); prof. A. Łazowskiego (Uniwersytet Westminster w Londynie); prof. B. Mathieu (Uniwersytet Paris I); prof. F. Mayera (Uniwersytet w Bielefeld); prof. J. Mélèze-Modrzejewskiego (Uniwersytet Paris I); prof. L. Orosza (Uniwersytet w Koszycach); prof. F. Reviriego Picóna (Uniwersytet UNED w Madrycie); prof. W. Sadurskiego (Uniwersytet w Sydney).

 Na stanowiska zastępców redaktora naczelnego „Państwa i Prawa” KNP PAN powołał: prof. S. Wronkowską-Jaśkiewicz oraz prof. R. Hausera.

Michał Ziółkowski

 

Sprawozdanie zostało opublikowane na łamach miesięcznika "Państwo i Prawo" wydawanego przez Wolters Kluwer Polska.