POSIEDZENIE KOMITETU NAUK PRAWNYCH PAN

(WARSZAWA, 4 X 2012)


Posiedzenie Komitetu Nauk Prawnych PAN otworzył jego przewodniczący, prof. M. Wyrzykowski. Przyjęto następujący porządek obrad: 1) dyskusja o stanie nauki prawa pracy; 2) wybór komitetu redakcyjnego „Państwa i Prawa”. Problematykę rozwoju oraz perspektyw nauki prawa pracy omówił prof. L. Florek (zob. „Państwo i Prawo” Nr 1/2013, s. 5 i n.).

W dyskusji zwrócono uwagę, że zidentyfikowane w obrębie nauki prawa pracy problemy dotyczą również pozostałych dziedzin, a w szczególności prawa administracyjnego, cywilnego oraz konstytucyjnego (prof. E. Łętowska, prof. A. Zieliński). Odnosząc się do referatu prof. L. Florka, członkowie KNP PAN omówili zagadnienie: a) inflacji prac doktorskich oraz habilitacyjnych; b) wpływu wydawnictw prawniczych na działalność naukową; c) znaczenia ustaleń nauki prawa dla orzecznictwa konstytucyjnego; d) charakteru promowanych i bronionych prac doktorskich.

Wśród przyczyn inflacji prac doktorskich i habilitacyjnych wskazano w pierwszej kolejności działalność samych korporacji naukowych, których przedstawiciele nie wykazują dużego zainteresowania nowymi publikacjami oraz procesem recenzyjnym (prof. J. Frąckowiak). Kwestia wydaje się poważniejsza z uwagi na tendencję do marginalizacji znaczenia dorobku naukowego na rzecz parametrycznej jego oceny oraz możliwość uzyskania tytułu z pominięciem obszernej rozprawy habilitacyjnej (prof. T. Giaro). Polemicznie argumentowano, że nowe zasady nie ułatwiają przewodu doktorskiego i habilitacyjnego, a niektóre kryteria i wymagania formalne sprzyjają obiektywizacji awansu naukowego (prof. H. Izdebski). W tym kontekście wskazano jednak, że każde gremium decyzyjne, na każdym etapie oceny dorobku naukowego kandydata, powinno zmierzać do wypracowania własnych dobrych praktyk oraz testów, w szczególności w zakresie interpretacji zwrotów niedookreślonych (prof. E. Łętowska).

Odnosząc się do problematyki wpływu wydawnictw prawniczych na działalność naukową, zwrócono przede wszystkim uwagę na: a) praktykę stosowania niedozwolonych klauzul w umowach wydawniczych; b) oznaczenie w nich pól eksploatacji w sposób naruszający powszechnie obowiązujące przepisy prawa; c) brak wpływu redaktorów naukowych publikacji zbiorowych na praktykę wydawnictw w odniesieniu do poszczególnych autorów (prof. E. Łętowska). Obniżenie standardów rynkowych wymiernie i merytorycznie wpływa na standardy naukowe. Publikowane są bowiem monografie lub prace zbiorowe po przeprowadzeniu jedynie iluzorycznego procesu recenzyjnego, którego śladów trudno szukać na stronach internetowych wydawnictw prawniczych. Niekiedy do publikacji dochodzi nawet z pominięciem procesu recenzyjnego. Zasadne wydaje się zatem sformułowanie kodeksu dobrych praktyk wydawniczych, stworzenie ogólnodostępnej listy recenzentów oraz przyjęcie jawności recenzji wydawniczych jako zasady (prof. Z. Kmieciak). Komercjalizacja nauki zaczęła stopniowo ujawniać negatywne skutki również w postaci częściowej rezygnacji z badań w obszarze ogólnej teorii danej gałęzi prawa, na rzecz drobiazgowej i prowadzonej w oderwaniu od systemowej perspektywy analizy wybranych rozwiązań legislacyjnych (prof. A. Zieliński, prof. L. Florek, prof. J. Frąckowiak). Z podobnych przyczyn, jak również z uwagi na koszty finansowe i czasowe, można zaobserwować niechęć do prowadzenia i publikacji rozbudowanych oraz pogłębionych badań prawnoporównawczych (prof. B. Banaszak).

W odniesieniu do problematyki znaczenia nauki prawa dla orzecznictwa konstytucyjnego podnoszono, że coraz bardziej problematyczne staje się powiązanie w orzecznictwie rozstrzygnięć szczegółowych z założeniami ogólnej teorii poszczególnych gałęzi prawa (prof. L. Florek). Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego – kazuistyczne i tworzące kolejne wyjątki – nie sprzyjają rekonstrukcji i klaryfikacji podstawowych pojęć lub identyfikacji założeń aksjologicznych w obrębie każdej z dziedzin nauki prawa. Mimo że niejednokrotnie wynika to z braku zainteresowania samych przedstawicieli doktryny orzecznictwem oraz pogłębioną jego analizą krytyczną, nie sposób nie dostrzec dystansu sądu konstytucyjnego do ustaleń doktrynalnych (prof. A. Zieliński). W tym zaś kontekście jednym z podstawowych problemów jest coraz częstsze zastępowanie przez TK „argumentu zewnętrznego” argumentem z własnego orzecznictwa (prof. P. Winczorek). Znamienne jest również, że obecnie TK, w przeciwieństwie do pierwszego okresu swojej działalności, jedynie sporadycznie korzysta z opinii powoływanych ad hoc ekspertów.

Polemicznie wskazano jednak, że orzecznictwo Trybunału, niewątpliwie częściej niż orzecznictwo Sądu Najwyższego, korzysta z ustaleń doktrynalnych, a w szczególności z dorobku przedstawicieli nauki prawa konstytucyjnego oraz teorii prawa. Odnoszenie się do prac naukowych wpisane jest wszakże w argumentacyjny model rozstrzygnięcia sądu konstytucyjnego. Nie można jednak tracić z pola widzenia roli TK jako sądu prawa i wymagać od niego rozbudowanej polemiki z doktryną na gruncie każdej z rozpoznawanych spraw (prof. K. Działocha).

Nierozwiązanym problemem wszystkich dziedzin nauk prawnych jest promowanie i publikacja wąsko wyspecjalizowanych prac doktorskich, które opracowane zostały w oderwaniu lub przy zaledwie pobieżnej analizie ustaleń teorii prawa, dogmatyki danej gałęzi, a ponadto dalekie są od interdyscyplinarnego podejścia, jakie narzuca multicentryczny system stanowienia i stosowania prawa (prof. E. Łętowska, prof. A. Zieliński). Jednocześnie można zaobserwować zjawisko dublowania się prac doktorskich lub podejmowania zbieżnych tematów badań przez doktorantów w różnych ośrodkach naukowych. Jako przyczynę wskazano brak centralnej i aktualnej bazy danych o otwartych przewodach doktorskich (prof. B. Banaszak, prof. J. Ciapała, prof. M. Wyrzykowski).

W dalszej części posiedzenia Komitet Nauk Prawnych powołał Komitet Redakcyjny „Państwa i Prawa” na kadencję 2012–2015 w składzie: prof. J. Barcz, prof. J. Barta, prof. S. Biernat, dr W. Brzozowski (sekretarz Komitetu), prof. K. Działocha, prof. L. Garlicki, prof. T. Giaro, prof. E. Gniewek, prof. T. Grzegorczyk, prof. R. Hauser, prof. H. Izdebski, prof. T. Kaczmarek, prof. Z. Kmieciak, prof. C. Kosikowski, prof. L. Kubicki, prof. L. Leszczyński, prof. E. Łętowska, prof. R.M. Małajny, prof. M. Matey-Tyrowicz, prof. C. Mik, prof. M. Pazdan, prof. S. Piątek, prof. M. Pyziak-Szafnicka, prof. W. Sanetra, prof. M. Sitarz, prof. M.Wąsowicz, prof. S. Waltoś, prof. R. Wieruszewski, prof. Z. Witkowski, prof. S. Wronkowska-Jaśkiewicz, prof. A. Wyrozumska, prof. M. Wyrzykowski, prof. J. Zajadło, prof. E. Zielińska, prof. A. Zieliński, prof. B. Ziemianin, prof. C. Żuławska.

Na wniosek przewodniczącego KNP PAN, prof. S. Filipowicz, przewodniczący Wydziału I PAN, powołał z dniem 1 XI 2012 prof. A. Wróbla na stanowisko redaktora naczelnego „Państwa i Prawa”. Przewodniczący KNP PAN skierował też do dotychczasowego redaktora naczelnego, prof. L. Kubickiego, list z podziękowaniem za sprawowanie tej funkcji przez ponad 30 lal (zob. „Państwo i Prawo” Nr 1/2013, s. 3–4).

 

 

Michał Ziółkowski

Sprawozdanie zostało opublikowane na łamach miesięcznika "Państwo i Prawo" wydawanego przez Wolters Kluwer Polska.