(WARSZAWA, 19 II 2004)
Posiedzenie Komitet miało charakter organizacyjny oraz programowy.
Merytoryczną część posiedzeniu stanowiła dyskusja na temat „Czy
potrzebny jest nowy Kodeks postępowania cywilnego?”. Jej podstawą były
referaty przedstawione przez prof. Tadeusza Erecińskiego (UW) oraz
prof. Witolda Broniewicza (UŁ).
Prof. T. Ereciński zdecydowanie
opowiedział się za koniecznością przystąpienia do prac nad nową
kodyfikacją postępowania cywilnego, zwracając jednak uwagę na
dysfunkcję obecnego sposobu stanowienia prawa w Polsce. Za nową
kodyfikacją przemawiają jego zdaniem zmiany dokonywane w całym systemie
prawa – jak choćby wejście w życie nowej Konstytucji, zawierającej
liczne uregulowania prawne odnoszące się do postępowania sądowego, czy
rychłe już przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i wynikające stąd
skutki w tym konieczność dostosowania polskiego kpc do unijnego dorobku
prawnego. Również za takim działaniem przemawiają argumenty wynikające
z oceny stanu legislacyjnego obecnego kodeksu oraz adekwatności
niektórych zawartych w nim rozwiązań. Referent wskazał tu na takie
kwestie, jak rażąca kazuistyka, nadmierna liczba postępowań odrębnych,
konieczność nowego przemyślenia i ewentualnego rozszerzenia przymusu
adwokackiego w postępowaniu cywilnym oraz łącznego normowania
postępowania procesowego i nieprocesowego, potrzeba rozważenia większej
komplementarności poszczególnych postępowań sądowych.
Na wstępie
swojego wystąpienia prof. W. Broniewicz odrzucił potrzebę ponownej
kodyfikacji postępowania cywilnego, zauważając równocześnie potrzebę
dokonywania w nim niezbędnych zmian oraz poprawek o charakterze
legislacyjnym. Zwrócił uwagę m.in. na konieczność „wyprowadzenia” z
obecnego kpc znajdujących się tam postępowań o charakterze
administracyjnym. Postulował przyjęcie jako reguły, aby postępowanie
cywilne wszczynane być mogło wyłącznie przez wniesienie powództwa.
Zwrócił również uwagę na doświadczenia innych krajów, tam gdzie
obowiązuje (bądź nie) ustawa lub kodeks odnoszący się do postępowania
cywilnego oraz w dokonywaniu tam zmian w tychże regulacjach.
W
dyskusji udział wzięli (w kolejności zabierania głosu) profesorowie –
E. Łętowska, J. Borkowski, M. Pazdan, Z. Radwański, M. Filar, A. Całus,
S. Waltoś.
Sygnalizowana była kwestia podniesienia legitymizacji
władzy wykonywanej przez sędziów (E. Łętowska). Podkreślano konieczność
większego rozważenia czynnika europeizacji (E. Łętowska) oraz nowych
zasad konstytucyjnych w postępowaniu cywilnym (Z. Radwański).
Proponowano potrzebę ponownej publikacji w „Dzienniku Ustaw” obecnego
kodeksu, z zachowaniem ciągłości numeracji artykułów (J. Borkowski).
Zwrócono uwagę na konieczność rozwoju alternatywnych, pozasądowych
sposobów załatwiania sporów cywilnych (M. Pazdan) oraz udrożnienia
całego postępowania cywilnego oraz egzekucji (M. Filar). Zauważono
również pewne tendencje do ograniczonego zbliżania się instytucji
postępowań cywilnych i karnych (S. Waltoś). Podkreślono potrzebę
szczegółowej refleksji nad rzeczywistym stanem rozwiązań prawnych w
zakresie postępowania cywilnego przed ewentualnym rozpoczęciem prac
kodyfikacyjnych (A. Całus), przy konieczności uwzględnienia zjawiska
dezintegracji projektów ustaw w wewnatrzsejmowym postępowaniu
ustawodawczym z jakim mamy obecnie do czynienia (M. Filar).
W
podsumowaniu prof. T. Ereciński postawił tezę, że w swoim orzecznictwie
Trybunał Konstytucyjny ocenia przepisy postępowania cywilnego znacznie
bardziej restrykcyjnie niż przepisy innych postępowań. Raz jeszcze
podkreślił potrzebę rozwinięcia przymusu adwokackiego w postępowaniu
cywilnym oraz nowej kodyfikacji. Prof. W. Broniewicz wyeksponował
natomiast kwestię postępowania legislacyjnego i jego obecnej
nieadekwatności do racjonalnego podejmowania radykalnych zmian w
rozwiązaniach kodeksowych.
Na wniosek Przewodniczącego KNP,
Komitet jednogłośnie uzupełnił porządek obrad posiedzenia oraz powołał
w skład Komitetu nowego sekretarza dra Marka Zubika.
Kolejnym
punktem porządku obrad była sprawa powołania składu Kolegium
Redakcyjnego miesięcznika „Państwo i Prawo” na kadencję w latach 2004 -
2007. Ten punkt porządku rozpoczął swoim wystąpieniem prof. Leszek
Kubicki – dotychczasowy Redaktor Naczelny czasopisma. Omawiając kwestię
dokonań Komitetu Redakcyjnego, którego kadencja minęła, wskazał na
trudności finansowe z jakimi przychodzi się zmagać miesięcznikowi.
Zwrócił uwagę na zjawisko, iż mimo radykalnego zwiększenia się liczby
studentów studiów prawniczych, sprzedaż egzemplarzy „Państwa i Prawa”
pozostaje stale na tym samym, relatywnie niskim poziomie. L. Kubicki
wskazał na efekty współpracy z nowym wydawcą, reaktywowanie konkursu
miesięcznika na najlepsze rozprawy doktorskie i habilitacyjne,
skrócenie okresu wydawniczego, ustabilizowanie objętości poszczególnych
numerów.
Komitet jednogłośnie podjął uchwałę, w której bardzo
wysoko ocenił działalność Komitetu Redakcyjnego za ostatnie dwie
kadencje, wskazując wkład poszczególnych osób w utrzymaniu rangi tego
miesięcznika.
Przewodniczący KNP zaproponował przyjęcie reguł
wyboru nowego składu Komitetu Redakcyjnego. Ustalenie składu osobowego
uwzględnić ma wszystkie podstawowe dziedziny nauk prawniczych, przy
jednoczesnym powołaniu osób spośród różnych ośrodków akademickich. Po
dyskusji Komitet jednogłośnie powołał nowy skład Komitetu Redakcyjnego
na kadencję 2004 – 2007, rekomendując prof. L. Kubickiego na Redaktora
Naczelnego miesięcznika „Państwo i Prawo”.
Kolejnym punktem
porządku posiedzenia była sprawa nagród Prezesa Rady Ministrów za
rozprawy doktorskie i habilitacyjne oraz za wybitny dorobek naukowy.
Poszczególne rady wydziałów prawa rekomendowały Komitetowi Nauk Prawych
cztery rozprawy doktorskie (dwie pracowników Uniwersytetu Warszawskiego
oraz dwie z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu) i jednego
kandydata do nagrody za wybitny dorobek naukowy (Uniwersytet
Jagielloński). W tym roku nie została zgłoszona żadna rozprawa
habilitacyjna. Komitet powołał recenzentów w wewnętrznym postępowaniu
oceniającym, powierzając Prezydium Komitetu dokonanie ostatecznego
wyboru zgłoszonych kandydatur w oparciu o sporządzone opinie.
Ostatni punkt porządku obrad stanowiła kwestia wskazania przez Komitet,
na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk, wiodących dyscyplin nauki
prawa przewidywanych na najbliższe 10 lat oraz osiągnięć poszczególnych
gałęzi prawa w ostatnich 25 latach. Komitet zwrócił się do
przedstawicieli poszczególnych dziedzin o sporządzenie odpowiednich
skrótowych omówień. Komitet upoważnił Prezydium do sporządzenia
odpowiednich opracowań w tychże sprawach i przedstawienia ich władzom
PAN.
Na koniec ustalono, że kolejne posiedzenie Komitetu Nauk
Prawnych odbędzie się 13 maja i będzie poświecone kwestii konieczności
kodyfikacji prawa cywilnego materialnego. Z prośbą o przygotowanie
wystąpienia w tej sprawie zwrócono się do prof. Z. Radwańskiego.
Marek Zubik