Komitet Nauk Prawnych o naruszeniach Konstytucji
Uchwała Nr 1/2015
Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk
z dnia 26 listopada 2015 r.
Na podstawie §1 ust. 2 pkt 5 w związku z §5 regulaminu Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, stanowiącego załącznik do uchwały Nr 1/2012 Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk z dnia 22 marca 2012 r., Komitet Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk uchwala co następuje:
1. Komitet Nauk Prawnych PAN stwierdza, że nasilające się w ostatnich dniach zjawiska bezpośrednio dotyczące Konstytucji RP i obowiązującego porządku prawnego dowodzą naruszania zasady ustrojowej podziału władzy, niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Przypisywanie sobie przez jakikolwiek organ władzy publicznej - a w szczególności jeżeli jest to organ, którego zadaniem jest czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji - kompetencji do odmowy stosowania ustaw jest naruszeniem zarówno zasady legalności działania władzy publicznej, jak i naruszeniem zasady odrębności i niezależności władzy sądowniczej.
2. Komitet Nauk Prawnych PAN wskazuje na niebezpieczeństwo zmiany fundamentalnej zasady podziału władz, co w konsekwencji prowadzić może do zmiany sytemu ustrojowego RP. Konstytucyjny podział władz jako zasada i jako praktyka ustrojowa tworzy najważniejszy - obok sądownictwa konstytucyjnego - mechanizm blokujący tendencje autorytarne. Szczególnie niedopuszczalne jest wkraczanie władz ustawodawczych i wykonawczych w kompetencje władzy sądowniczej.
3. Komitet Nauk Prawnych PAN przeciwstawia się wszelkim formom nihilizmu konstytucyjnego i prawnego, pogardy dla zasady demokratycznego państwa prawnego, obejścia i nadużycia prawa, wykorzystywania i nadużywania mechanizmów demokratycznych dla ograniczenia demokracji i rządów prawa.
4. Komitet Nauk Prawnych PAN wskazuje, że zaniechanie przyjęcia przez Prezydenta RP ślubowania od sędziów Trybunału Konstytucyjnego wybranych przez Sejm VII kadencji w oparciu o obowiązującą ustawę z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK) uniemożliwiło wypełnianie obowiązków sędziowskich przez te osoby oraz doprowadziło do sytuacji, w której nie został należycie obsadzony konstytucyjny organ władzy sądowniczej, a tym samym ograniczona została możliwość realizacji jego funkcji ustrojowych.
5. Komitet Nauk Prawnych PAN stwierdza, że ustawa z dnia 19 listopada 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1928; dalej: ustawa nowelizująca z 2015 r.) dotknięta jest poważnymi wadami konstytucyjnymi i regulaminowymi odnoszącymi się zarówno do procedury jej stanowienia, jak i jej treści. Naruszono tryb uchwalania ustaw określony w Regulaminie Sejmu RP w zakresie: forum pierwszego czytania przez przeprowadzenie go na posiedzeniu komisji, a nie na posiedzeniu plenarnym Sejmu; terminów tego czytania; terminów doręczenia posłom druku projektu ustawy oraz konstytucyjnego obowiązku zasięgnięcia opinii Krajowej Rady Sądownictwa. Ponadto doszło do niedopuszczalnego konstytucyjnie przerwania mocą ustawy mandatu sędziów Trybunału Konstytucyjnego do pełnienia funkcji Prezesa i Wiceprezesa TK dokonanego przed upływem kadencji sędziów pełniących wskazane funkcje. Uchwałami Sejmu VIII kadencji z 25 listopada 2015 r. unieważniono („pozbawiono mocy prawnej”) uchwały Sejmu VII kadencji o wyborze sędziów TK wprowadzając pozaustawową przesłankę wygaśnięcia mandatu sędziego Trybunału Konstytucyjnego przed upływem kadencji.
6. Komitet Nauk Prawnych PAN stoi na stanowisku, że zastosowanie przez Prezydenta RP prawa łaski w stosunku do osób skazanych nieprawomocnie stanowi naruszenie trybu postępowania o ułaskawienie i niedopuszczalne wkroczenie organu władzy wykonawczej w zakres kompetencji władzy sądowniczej. Zasadniczy sprzeciw dotyczy dopuszczalności ułaskawienia osoby, której przysługuje procesowy status osoby niewinnej (nie można ułaskawić osoby niewinnej), jak i podjęcia przez Prezydenta - w trakcie toczącego się postępowania sądowego - czynności procesowej, jaką jest umorzenie postępowania. Doszło w ten sposób do naruszenia art. 10, art. 126 ust. 3 oraz art. 173 Konstytucji RP, a także naruszenia praw innych stron w procesie karnym.
7. W głosowaniu wzięło udział 17 członków Komitetu Nauk Prawnych PAN, za podjęciem uchwały oddano 13 głosów, 1 głos wstrzymujący oraz 3 głosy przeciwne (prof. Tomasz Giaro, prof. Franciszek Longchamps de Bérier, prof. Mirosław Sitarz, którzy zapowiedzieli złożenie zdania odrębnego wobec uchwały).
8. W posiedzeniu Komitetu Nauk Prawnych PAN nie brali udziału członkowie Komitetu będący Sędziami Trybunału Konstytucyjnego.
Przewodniczący Komitetu Nauk Prawnych PAN
Prof. Mirosław Wyrzykowski
Resolution No. 1/2015
of the Committee for Legal Sciences of the Polish Academy of Sciences
adopted on 26 November 2015
Zdanie odrębne do Uchwały Nr 1/2015 Komitetu Nauk Prawych Polskiej Akademii Nauk z dnia 26 listopada 2015 r
Wobec poważnych niejasności interpretacji prawniczych i ostrego sporu głównych partii oraz wobec tego, że przewidziane prawem procedury nie zostały jeszcze wyczerpane, podjęcie przez Komitet Nauk Prawnych PAN na ostatnim posiedzeniu tej kadencji uchwały nr 1/2015 nosi znamiona działania politycznego. Tymczasem ciało, które stanowi reprezentację nauk prawnych w Polsce i jest powołane do wydawania opinii o prawie, należy chronić przed choćby podejrzeniem o tak motywowane działania; dlatego z całym szacunkiem wobec innych członków Komitetu głosowaliśmy przeciw podejmowaniu uchwały.
prof. Tomasz Giaro, wiceprzewodniczący KNP PAN
ks. prof. Franciszek Longchamps de Bérier, członek Prezydium KNP PAN
ks. prof. KUL Mirosław Sitarz, członek KNP PAN
Oświadczenie prof. A. Zielińskiego, członka KNP PAN, w sprawie zdania odrębnego prof. T. Giaro, ks. prof. F. Longchamps de Bérier i ks. prof. M. Sitarza do uchwały nr 1/2015 Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk z dnia 26 listopada 2015 r.
Kategorycznie odrzucam - jako całkowicie bezzasadny – zawarty w zdaniu odrębnym zarzut, iż uchwała Komitetu Nauk Prawnych PAN nr 1/2015 r., a w konsekwencji także mój udział w dyskusji na posiedzeniu w dniu 26 listopada 2015 r. oraz w głosowaniu nad uchwałą Komitetu noszą znamiona działania politycznego.Równocześnie oświadczam, że nie oznacza to, iż twierdzę, że zgłoszenie takiego zdania odrębnego nosi znamiona działania politycznego.
Prof. Adam Zieliński, członek Prezydium KNP PAN
Resolution No. 1/2015 of the Committee for Legal Sciences of the Polish Academy of Sciences
Resolution No. 1/2015
of the Committee for Legal Sciences of the Polish Academy of Sciences
adopted on 26 November 2015
Pursuant to Article 1.2(5) in conjunction with Article 5 of the Rules of the Committee for Legal Sciences of the Polish Academy of Sciences, as annexed to the Resolution No. 1/2012 of the Committee for Legal Sciences of the Polish Academy of Sciences adopted on 22 March 2012, the Committee for Legal Sciences of the Polish Academy of Sciences (hereinafter referred to as “The Committee for Legal Sciences” resolves as follows:
1. The Committee for Legal Sciences notes that the recently escalating developments which directly concern the Constitution of the Republic of Poland and its legal system are instances violating the principle of separation of powers, the principle of the independence of the judiciary, and the principle of judicial autonomy. Any state authority which assumes the competence to refuse to comply with statutory law—especially when that authority is entrusted with safeguarding constitutional compliance—violates both the principle of the legality of actions of public authorities and the principle of separation and independence of the judiciary.
2. The Committee for Legal Sciences indicates the imminent danger of overturning the principle of the separation of powers, which may lead to a change of the political regime of the Republic of Poland. Next to judicial review, constitutional separation of powers, both in principle and as a regime practice, is the crucial bulwark guarding against authoritarian rule. Encroachments upon the powers of the judicial branch by the legislative branch and the executive branch are especially impermissible.
3. The Committee for Legal Sciences is opposed to any display of constitutional and legal nihilism, of contempt shown for the principles of a democratic state ruled by law, of circumventing or abusing the law, and of exploiting and abusing democratic mechanisms to curtail democracy and the rule of law.
4. The Committee for Legal Sciences notes that the neglecting by the President of the Republic to swear in Judges of the Constitutional Tribunal elected to that office by the Sejm of VII Term based on the binding Act of 25 June 2015 on the Constitutional Tribunal (Journal of Laws, item 1064, hereinafter referred to as “the CT Act“) has prevented these persons from discharging their duties as Judges and has impaired the composition of this constitutional judiciary body, thereby curtailing its ability to perform its constitutional functions.
5. The Committee for Legal Sciences asserts that the Act of 19 November 2015 Amending the Act on Constitutional Tribunal (Journal of Laws, item 1928, hereinafter referred to as “the 2015 Amendment”) shows significant constitutional and legislative flaws, which are both procedural and material. The legislative procedure, as provided for by the Rules of the Sejm, has been violated insofar as the bill was introduced for a first reading in a committee instead of at a plenary session; with respect to the time of its introduction; with respect to the time when the print version of the bill was delivered to the deputies; and with respect to the constitutional requirement to seek the opinion of the National Council of the Judiciary. Furthermore, the adopted act terminated, in an unconstitutional way, the mandate of sitting judges to serve as President and as Vice-President of the Constitutional Tribunal before their terms are up. Resolutions of the Sejm of VIII Term adopted on 25 November 2015 have voided (“deprived of legal force”) Resolutions of the Sejm of VII Term appointing Judges of the Constitutional Tribunal, thereby introducing extra-statutory cause to terminate the mandate of judges of the Constitutional Tribunal before their term-in-office has expired.
6. The Committee for Legal Sciences holds that the granting of pardon by the President of the Republic to persons who have not been duly pronounced guilty by the courts violates the clemency procedure and constitutes unacceptable encroachment by the executive into the competence of the judiciary. This is to protest both against the presumption that clemency may be applied to a person presumed innocent (as an innocent person cannot be pardoned) and against the President’s presumption at terminating court proceedings which have been in progress. Article 10, Article 126.3 and Article 173 of the Constitution have thereby been violated, as have also the rights of parties to criminal proceedings.
7. This Resolution was adopted with 17 members of the Committee for Legal Sciences in attendance. 13 votes were cast in favour of the Resolution, one vote abstained, and three votes were opposed (Prof. Tomasz Giaro, Prof. Franciszek Longchamps de Bérier and Prof. Mirosław Sitarz, who have expressed the intention of adjoining this Resolution with an appropriate dissenting opinion).
8. The Resolution was adopted in the absence of such members of the Committee who are active Judges of the Constitutional Tribunal.
The President of the Committee for Legal Sciences, Polish Academy of Sciences
Prof. Mirosław Wyrzykowski