Komitet Nauk Prawnych

Uchwała Komitetu Nauk Prawnych PAN z dnia 2 X 2019 r.

UCHWAŁA NR 1/2019

KOMITETU NAUK PRAWNYCH POLSKIEJ AKADEMII NAUK

Z DNIA 2 PAŹDZIERNIKA 2019 R.

W SPRAWIE KONIECZNYCH I PILNYCH ZMIAN

DOTYCZĄCYCH LISTY NAUKOWYCH CZASOPISM PRAWNICZYCH

„Konstytucja dla nauki” miała przyczynić się do podniesienia poziomu prowadzonych badań naukowych w Polsce. Dotychczasowy wykaz czasopism naukowych, zwłaszcza tzw. lista B, zawierał wiele periodyków, których poziom naukowy był bardzo zróżnicowany. Obok uznanych czasopism prawniczych znajdowały się w nim również periodyki, których poziom naukowy mógł budzić zasadne wątpliwości. Oparta na formalnych kryteriach punktacja budziła wiele zastrzeżeń, przez co wyrażona punktami ocena wielu znakomitych czasopism nie odpowiadała ich rzeczywistemu znaczeniu dla nauki prawa. Dlatego środowisko naukowe spodziewało się, że w nowym wykazie czasopism naukowych znajdą się najlepsze dotychczasowe czasopisma prawnicze, zaś słabe zostaną pominięte. Nie należy się zatem dziwić, że naukowe środowisko prawnicze z zaskoczeniem i niepokojem przyjęło opublikowany 31 lipca 2019 r. nowy wykaz czasopism naukowych. Wprawdzie znalazło się w nim ponad 1000 czasopism przypisanych do nauk prawnych, w tym 96 polskich, jednak zabrakło wielu najbardziej uznanych i prezentujących najwyższy poziom polskich periodyków. Wśród pominiętych czasopism można przykładowo wymienić: „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, „Europejski Przegląd Sądowy”, „Glosa”, „Finanse Komunalne”, „Kontrola Państwowa”, „Kwartalnik Prawa Prywatnego”, „Monitor Prawniczy”, „Monitor Podatkowy”, „Monitor Prawa Pracy”, „Orzecznictwo Sądów Polskich”, „Palestra”, „Polski Proces Cywilny”, „Problemy Kryminalistyki”, „Prokuratura i Prawo”, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego”, „Przegląd Prawa Handlowego”, „Przegląd Sądowy”, „Przegląd Więziennictwa Polskiego”, „Rejent”, „Samorząd Terytorialny”, „Studia Prawa Prywatnego”, „ZNUJ. Prace z Prawa Własności Intelektualnej”. Nieobecności tych periodyków nie może rekompensować duża liczba czasopism, które znalazły się na tzw. liście wsparcia czasopism naukowych (ponad 50 czasopism prawniczych), gdyż większość z nich ma lokalny zasięg i niewielkie jak dotąd znaczenie dla rozwoju tej dyscypliny naukowej. W przypadku wielu działów prawa brak jest w obecnym wykazie specjalistycznych czasopism. Dotyczy to tak ważnych gałęzi prawa jak np. prawo i postępowanie karne, prawo handlowe, postępowanie cywilne, prawo samorządu terytorialnego, prawo własności intelektualnej. W przypadku innych działów prawa w wykazie znajduje się zaledwie kilka tytułów. Zamiast zatem wzmocnienia dobrych polskich czasopism prawniczych nowy wykaz może przyczynić się wręcz do ich likwidacji z uwagi na brak zgłoszeń nowych artykułów, skoro za publikację w nich autorzy otrzymać mogą zaledwie 5 punktów, a za publikację w czasopismach znajdujących się w wykazie - co najmniej 20 pkt. Ma to niebagatelne znaczenie wobec zbliżającej się ewaluacji dyscyplin naukowych. Młodzi naukowcy nie będą publikowali w uznanych czasopismach prawniczych spoza wykazu, gdyż taka publikacja nie pozwala na otwarcie przewodu doktorskiego.

Istotnym mankamentem nowego wykazu czasopism naukowych jest też brak w nim uznanych i cenionych zagranicznych czasopism prawniczych, zwłaszcza z kręgu europejskiej kultury prawnej. Dotyczy to większości czasopism prawniczych z Francji, Niemiec, Szwajcarii czy Włoch. Może to nie tylko negatywnie wpłynąć na współpracę polskich prawników z europejskimi ośrodkami naukowymi, ale także stanowić barierę dla uzyskiwania stopni naukowych w Polsce przez osoby, które publikowały za granicą i chciałyby powrócić do Polski, aby tu prowadzić dalszą działalność badawczą.

Komitet Nauk Prawnych zwraca uwagę na szczególną rolę nauki prawa w kształtowaniu polskiego porządku prawnego i rozwoju instytucji prawnych. Bez rozwiniętej nauki prawa nie będzie dobrze funkcjonujących i sprawnych sądów, urzędów państwowych, a gospodarka będzie napotykała bariery prawne. Dlatego niezbędne jest rozwijanie polskiej myśli prawniczej. Prawo ma bowiem w dużej mierze charakter lokalny. Oczekiwanie, że polscy prawnicy będą publikowali w znajdujących się w nowym wykazie czasopismach wydawanych w USA, Kanadzie, Ameryce Południowej, Australii, Azji czy Afryce, jest nierealne, gdyż czasopisma te skierowane są przede wszystkim do prawników z tych regionów świata. Sporadycznie zatem mogą w nich być zamieszczane teksty dotyczące prawa polskiego. Równie rzadkie będą publikacje w wielu czasopismach, które prócz opracowań z zakresu nauk prawnych publikują również opracowania z innych dyscyplin naukowych, takich jak psychologia, socjologia, nauki medyczne, informatyka, czy zarządzanie. Czytelnikami tych periodyków są na ogół nieprawnicy, dlatego takie publikacje nie mają większego znaczenia dla rozwoju nauki prawa, a służą raczej popularyzacji prawa i podnoszeniu kultury prawnej. Z tych powodów niezwykle ważne jest, aby wykaz czasopism naukowych zawierał najlepsze polskie czasopisma prawnicze.

Komitet Nauk Prawnych PAN wzywa Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego do rzeczywistego dialogu ze środowiskiem prawniczym w celu zmiany wykazu czasopism naukowych w taki sposób, aby odzwierciedlał on rzeczywiste znaczenie polskich czasopism prawniczych. Niestety, dotychczasowe apele, w których zwracano uwagę na nieadekwatność przyjętych kryteriów tworzenia wykazu w odniesieniu do nauk prawnych, zostały przez Ministerstwo zlekceważone. Dotyczy to także krytycznych uwag dotyczących sposobu tworzenia nowego wykazu przedstawionych w liście zespołu ekspertów powołanego w celu przygotowania projektu wykazu czasopism naukowych z zakresu nauk prawnych skierowanym do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Brak transparentności procesu przygotowania nowego wykazu, wyrażający się np. w zmianach punktacji proponowanej przez zespół ekspertów dla czasopism prawniczych przez Komitet Ewaluacji Nauki, w którym nie zasiada żaden prawnik, bez przedstawienia uzasadnienia tych decyzji, jest tego najlepszym przykładem. Podobnie decyzja o zamieszczeniu w wykazie czasopism, które nie spełniały warunków określonych w rozporządzeniu z 7 listopada 2018 r. w sprawie sporządzania wykazów wydawnictw monografii naukowych oraz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych, świadczy o poważnym naruszeniu przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego zasady równego traktowania wszystkich wydawców czasopism prawniczych. Wreszcie, jako prawnicy nie możemy się zgodzić z nakazem stosowania nowego wykazu czasopism do publikacji ogłoszonych przed jego przyjęciem. Nowy wykaz powinien być stosowany do publikacji ogłoszonych dopiero po jego przyjęciu, a najlepiej dopiero po upływie pewnego czasu, aby nie zaskakiwać autorów publikowanych tekstów i wydawców.

Podnoszonych problemów niestety nie usuwa przygotowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego projekt z 24 września 2019 r. zmiany rozporządzenia z 7 listopada 2018 r. Komitet Nauk Prawnych zwraca uwagę, że proponowany w tym projekcie uproszczony system wprowadzania do wykazu nowych czasopism naukowych nie pozwala na prawidłową ocenę ich znaczenia dla nauk prawnych, gdyż ocena ma być dokonywana przez Komitet Ewaluacji Nauki, a więc bez udziału ekspertów ze środowiska prawniczego. Uzasadnia to obawy, że podejmowane decyzje będą równie przypadkowe jak te dotyczące czasopism prawniczych w trakcie przygotowania obecnego wykazu. Projekt powinien zatem przewidywać obligatoryjne zasięganie przez Komitet Ewaluacji Nauki opinii w odniesieniu do czasopism prawniczych np. Komitetu Nauk Prawnych PAN lub innego ciała o charakterze eksperckim. Opinie te powinny być jawne. Wbrew bowiem zapowiedziom, nie poznaliśmy dotąd uzasadnienia decyzji podejmowanych przy tworzeniu obecnego wykazu czasopism naukowych.

W głosowaniu wzięło udział 25 członków KNP PAN. Uchwałę przyjęto jednomyślnie.

Uchwała Komitetu Nauk Prawnych PAN

UCHWAŁA NR 3/2017

KOMITETU NAUK PRAWNYCH POLSKIEJ AKADEMII NAUK

Z DNIA 22 GRUDNIA 2017 R.

Komitet Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk wyraża zdecydowany sprzeciw wobec:

- założeń ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa i o Sądzie Najwyższym, uważając przyjęte rozwiązania, a szczególnie instrumentalne wprowadzenie wieku emerytalnego dla sędziów SN oraz upolitycznienie wyboru członków KRS, za sprzeczne z Konstytucją RP

- zmian Ordynacji wyborczej, dających nadmierne uprawnienia ministrowi spraw wewnętrznych

- zmian tejże Ordynacji dotyczących techniki głosowania i pozbawienia osób niepełnosprawnych możliwości głosowania korespondencyjnego

- polityki kadrowej prowadzonej wobec sędziów sądów powszechnych przez ministra sprawiedliwości

- projektów zmian ustawodawstwa zmierzających do zwiększenia dostępu do broni palnej

- funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego w składzie niekonstytucyjnym.

Niestety jest to tylko kilka najjaskrawszych przykładów psucia prawa poprzez wystąpienia przeciw duchowi i literze Konstytucji RP przez przedstawicieli aktualnej większości parlamentarnej, systematycznie uzurpującej sobie prawa Suwerena, którym faktycznie jest i nadal będzie Naród, wszyscy Obywatele Rzeczpospolitej. Komitet Nauk Prawnych PAN formułował już swoje stanowisko w oświadczeniach, szczególnie z 2 marca i 21 lipca 2017 r., a także i w poprzedniej Kadencji. Uprawnia nas do tego posiadana wiedza i doświadczenie prawnicze, jako powołanych w drodze wyborów przedstawicieli środowiska nauki prawa. Wykorzystywany przez władze okres przedświąteczny, w którym nastąpiła intensyfikacja działań legislacyjnych, nie może skutkować osłabieniem naszej uwagi i prowadzić do chociażby milczącej akceptacji działań radykalnie łamiących zasady ustrojowe i porządek prawny Rzeczpospolitej.

W głosowaniu wzięły udział 22 osoby. Uchwała została podjęta większością głosów. Za projektem oddano 20 (dwadzieścia) głosów. Przeciw 2 (dwa) głosy.

Uchwała Komitetu Nauk Prawnych PAN

UCHWAŁA NR 2/2017

KOMITETU NAUK PRAWNYCH POLSKIEJ AKADEMII NAUK

Z DNIA 21 LIPCA 2017 R.

Na podstawie § 1 ust. 2 pkt 5 w związku z § 5 Regulaminu Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, stanowiącego załącznik do Uchwały nr 1/2012 Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk z dnia 22 marca 2012 r. w sprawie regulaminu Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Komitet Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk uchwala, co następuje:

Komitet Nauk Prawnych PAN kilkakrotnie już zabierał głos w sprawach, które dotyczą podstaw funkcjonowania rządów prawa w Polsce. Zwracał uwagę na niebezpieczeństwa związane z naruszaniem norm, zasad i wartości chronionych konstytucyjnie.

Obecnie procedowane są ustawy ingerujące w ustrojowe podstawy funkcjonowania organów władzy sądowniczej (ustawa o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw; ustawa o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, ustawa o Sądzie Najwyższym).

Jednoznacznie należy podkreślić – ustrój państwa oparty jest na podziale i równowadze władz. Zarazem Konstytucja RP zapewnia władzy sądowniczej odrębność i niezależność od innych władz (art. 173).

Niewątpliwie każde państwo musi mieć swoje mechanizmy, które zapewnią mu zdolność do dokonywania koniecznych reform, poprawy sprawności jego działania czy dostosowania się do cywilizacyjnych wyzwań. Zmiany prawne, szczególnie w sferze ustrojowej, muszą wszakże dokonywać się w zgodzie z postanowieniami Konstytucji RP – po dojrzałym namyśle oraz z zachowaniem wszystkich reguł demokratyzmu przy stanowieniu prawa. Służyć mają bowiem dobru wspólnemu – wszystkim obywatelom, zachowując pokój społeczny!

Przestrzegamy jednocześnie wszystkich, na których ciąży szczególny obowiązek troski o dobro wspólne ze względu na powierzoną im władzę w państwie, że naruszanie tychże zasad – jak uczy historia – najczęściej ostatecznie obraca się przeciwko samym obywatelom oraz niszczy podstawy kultury prawnej.

W głosowaniu wzięło udział 22 członków KNP PAN. Uchwałę przyjęto jednomyślnie.

Stanowisko Komitetu Nauk Prawnych PAN

Komitet Nauk Prawnych PAN wyraża poparcie dla stanowiska zajętego przez dziekanów uniwersyteckich wydziałów prawa w piśmie z 17 lipca 2017 r. w sprawie poselskiego projektu ustawy o Sądzie Najwyższym wniesionego do Sejmu w dniu 12 lipca 2017 r. (druk nr 1727/VIII kadencja).

Stanowisko to jest dostępne m.in. na stronie:

http://www.wpia.uj.edu.pl/wydzial/aktualnosci/-/journal_content/56_INSTANCE_g3Qf8j9UhH8W/41601/137094136

Uchwała Komitetu Nauk Prawnych PAN

UCHWAŁA NR 1/2017

KOMITETU NAUK PRAWNYCH POLSKIEJ AKADEMII NAUK

Z DNIA 2 MARCA 2017 R.

STANOWISKO

Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk

z dnia 2 marca 2017 r.

Jesteśmy obywatelami, których charakteryzuje głębokie zaangażowanie w sprawy społeczne. Dlatego czujemy się w obowiązku kolejny raz zabrać głos w sprawie aktualnej sytuacji w kraju. Poprzednio Komitet Nauk Prawnych PAN wyraził swoje zdanie w uchwale nr 1/2015 Komitetu Nauk Prawnych PAN z dnia 26 listopada 2015 r. Nie możemy milczeć, gdy arbitralnie zmieniany jest ustrój, niszczone są instytucje państwa i gdy z pogardą traktuje się środowisko prawnicze. Milczenie mogłoby zostać odczytane jako brak zainteresowania lub – co gorsza – jako aprobata dla poczynań tych, którzy lekceważą reguły obowiązującego prawa. Społeczeństwo polskie przeżywa trudny okres. Podziały społeczne pogłębiają się z każdym dniem, a ich zlikwidowanie będzie zadaniem, z którym przyjdzie się mierzyć wielu pokoleniom Polaków. W poczuciu odpowiedzialności i nadziei na dialog apelujemy o:

– upowszechnianie rzetelnej wiedzy prawniczej. Niewiedza i manipulacje prowadzą nie tylko do pojedynczych naruszeń obowiązującego prawa, ale tworząc wyłom w systemie, godzą w wiele osób, w tym także i tych, którzy to prawo łamią; – posługiwanie się prawem wyłącznie jako narzędziem do działania na rzecz dobra wspólnego, w społeczeństwie złożonym nie tylko z tych, którzy tworzą statystyczne większości;

– poszanowanie litery i ducha Konstytucji RP, podstawy ustroju niepodległej Polski, przyjętej w referendum powszechnym, a więc przez suwerena;

– realizację wszelkich celów politycznych z poszanowaniem wolności i praw jednostki oraz zasad demokratycznego państwa prawa;

– rezygnację z dezawuowania wszelkich autorytetów, nie tylko osób, ale i wartości ogólnych: wiedzy i wykształcenia. Krótkotrwałym korzyściom politycznym w dłuższej perspektywie towarzyszą tu ogromne szkody społeczne i nieuchronne obniżanie autorytetu i zaufania do wszelkiej władzy;

– zaprzestanie posługiwania się w wypowiedziach publicznych językiem stygmatyzującym, uniemożliwiającym jakiekolwiek porozumienie, odzierającym adwersarzy z godności;

– zaprzestanie przedkładania krótkotrwałego sukcesu medialnego nad merytoryczną dyskusję jako nie odpowiadającego powadze dyskursu i obniżającego pozycję dyskutantów;

– nieposługiwanie się dezinformacją jako prowadzącą do dezorientacji społeczeństwa i niszczenia społeczeństwa obywatelskiego; – nieodwoływanie się do resentymentów, odnawiania starych podziałów społecznych, dzielenia ludzi według arbitralnie wybranych kryteriów, ponieważ nosi to wszelkie znamiona manipulacji i nie odpowiada standardom dobrze prowadzonej działalności publicznej.

Żywiąc głębokie przekonanie, że tylko realizacja powyższych postulatów stanowić może punkt wyjścia do uzdrowienia obecnej sytuacji, deklarujemy również gotowość do współdziałania ze wszystkimi, którzy kierując się dobrą wolą, pragną poszanowania wolności człowieka oraz zasad wyrażonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

prof. dr hab. Ewa Bagińska

zastępca przewodniczącego Komitetu Nauk Prawnych PAN

W części posiedzenia poświęconej stanowisku wzięło udział 18 członków KNP PAN.

Stanowisko przyjęto jednomyślnie. Treść uchwały (cz. 1 oraz cz. 2).